‘Wat is nou een goede leraar?’. Die vraag stelt professor Anouke Bakx zich al sinds de start van haar loopbaan, die voor de klas begon. Na eigen ervaringen als leerkracht en moeder van schoolgaande kinderen, volgde veel onderzoek. Inmiddels weet ze: een goede leraar heeft een brede kennisbasis en is pedagogisch sensitief. Daarmee bied je alle kinderen een fijne leeromgeving en de beste kansen om zich te ontwikkelen, ook als ze hoogbegaafd zijn of het thuis moeilijk hebben.
Pabo en lerarenopleiding
‘Ik zie dat jij iets nodig hebt’
17 februari 2025
Leestijd:
Pedagogisch sensitieve leerkrachten weten echt verbinding te maken met leerlingen en zorgen voor een fijne sfeer in de klas. Volgens Anouke Bakx, auteur van 'De pedagogisch sensitieve leraar', maak je daarmee het positieve verschil voor leerlingen. Juist ook voor die kinderen die het (extra) hard nodig hebben.
Anouke, je schreef er een heel boek over, maar wat versta jij kort samengevat onder een pedagogisch sensitieve leraar?
‘Pedagogisch sensitiviteit komt erop neer dat je als leraar heel goed aanvoelt wat er past bij een kind. Je kunt het verbale en non-verbale gedrag van kinderen zonder oordeel observeren en hen vervolgens op de juiste manier benaderen. De kern zit in de verbinding die de leraar weet te maken.’
Kun je uitleggen op welke manier leerlingen daar baat bij hebben?
‘Daar liggen verschillende mechanismen onder. Een pedagogisch sensitieve leraar zorgt voor een positieve en veilige sfeer in de klas, waarin leerlingen fouten mogen maken en zichzelf kunnen zijn. De broaden-and-build theorie van Frederickson, bijvoorbeeld, laat zien dat je in zo’n omgeving beter kan leren: positieve emoties doen iets met je neurale netwerken.
Een ander aspect is dat kinderen zich gezien voelen. Daar moet je ze goed voor kennen, zodat je kunt aansluiten bij hun behoeften en interesses. Een kind dat van voetbal houdt, geef je bijvoorbeeld een rekenopgave waarbij je de oppervlakte van het voetbalveld berekent.
In onderzoek dat ik onder meer dan drieduizend basisschoolleerlingen deed, gaven kinderen onder andere aan dat een goede leraar aardig is, humor heeft en het leuk vindt om met kinderen om te gaan, en natuurlijk dat die goed kan uitleggen. Ze willen persoonlijke aandacht en betrokkenheid van de leraar en dat ze zichzelf mogen zijn. Kortom, ze omschrijven eigenlijk de kenmerken van een pedagogisch sensitieve leraar.’
Echte aandacht van een leraar kan het verschil maken in het leven van een kind.
In het boek beschrijven leraren mooie praktijkvoorbeelden. Wat maakt het volgens jou de moeite waard om in pedagogische sensitiviteit te investeren?
‘Met name bij kinderen met wie het niet zo goed gaat, kun je als leerkracht veel betekenen. Door hen vertrouwen in hun eigen kunnen, hun eigen zijn mee te geven. Vanuit het perspectief van de positieve psychologie en uitgaande van hoge verwachtingen, leren ze sneller en meer. Er zit een selffulfilling prophecy in.
Een andere reden om in pedagogische sensitiviteit te investeren, zie ik in de samenleving die steeds drukker wordt. Er zijn altijd prikkels. Juist nu hebben kinderen persoonlijke aandacht, rust en een fijne sfeer in de klas hard nodig. Aan de nieuwste editie is daarom bewust een hoofdstuk toegevoegd over omgaan met stress en het bevorderen van rust in de groep. Mindfulness en rustbrengende oefeningen helpen kinderen om zich prettig te voelen en zich beter te concentreren, dat is inmiddels wetenschappelijk bewezen. De tijd die je erin investeert, krijg je daardoor weer terug. Een mooi verhaal voorlezen werkt trouwens ook heel goed als meditatief moment. Het hoeft niet ingewikkeld te zijn.’
Hoe kun je pedagogisch sensitiviteit bij jezelf ontwikkelen?
‘Het begint met bewustwording dat jij als leraar een grote rol speelt, jouw manier van doen heeft veel invloed op hoe kinderen zich voelen. Quick wins zijn: echt aandacht hebben voor kinderen, hun belevingswereld in kaart brengen en met hen in gesprek gaan. Dat doe je bijvoorbeeld door niet-oordelend open vragen te stellen. Wat helpt jou? Wat vind jij fijn? Dan komt een kind soms met een antwoord waar je niet aan had gedacht. Geef hen zoveel mogelijk ruimte om zich te uiten, elk kind heeft die aandacht nodig.’
Je bent als leraar eigenlijk zelf het belangrijkste instrument?
‘Dat klopt en daarom is goede zelfzorg ook zo ontzettend belangrijk. Een leraar die uitgerust is en goed in zijn vel zit, kan makkelijker pareren met een grapje en geduld opbrengen voor elk kind. We hebben bij het boek een extra hoofdstuk op de website toegevoegd voor het lerarenteam, over hoe je de concepten uit het boek op jezelf kunt toepassen. Ik hoop oprecht dat veel leraren ermee aan de slag gaan, we kunnen in het onderwijs zo ontzettend veel voor kinderen betekenen.’
Benieuwd naar 'De pedagogisch sensitieve leraar'? Lees verder >