Interview Digitale vaardigheden: er valt nog veel winst te behalen
_w960.jpg "Digitale vaardigheden: er valt nog veel winst te behalen")
Kinderen zijn dol op technologie, maar weten ze ook hoe ze die kunnen gebruiken om informatie te verwerken en over te brengen? Digitaal vertellen is een didactische methode waarbij leerlingen media zoals video, infographics en podcasts inzetten om een verhaal te vertellen. Zo ontwikkelen ze niet alleen digitale, informatie- en mediawijsheid, maar leren ze ook veel over het onderwerp waarover ze vertellen. Frank Coenders schreef Digitaal vertellen als didactiek en legt uit waarom deze vaardigheden juist nu een structurele plek in het basisonderwijs verdienen.
Toegankelijke technologie
“Zodra de eerste computers op de basisschool kwamen, ging ik met mijn leerlingen programmeren en websites maken”, zegt docent ICT & Media en onderwijskundige Frank Coenders. “Nu richt ik me op de inzet van technologie om het basisonderwijs te verbeteren en te verrijken. Die technologie is tegenwoordig heel toegankelijk. Er zijn geweldige mogelijkheden om aan de slag te gaan met film, fotografie, media en audio. Digitaal vertellen als didactische methode past perfect in deze tijd.”
Leren van vertellen
Coenders ervaarde zelf hoeveel hij leerde door het voorbereiden van lezingen of workshops. Om anderen iets te kunnen uitleggen, moet je voldoende kennis hebben van het onderwerp. Steeds doorliep hij een proces van informatie verzamelen, ordenen en selecteren voordat hij aan zijn presentatie begon. “Ik zag in de praktijk dat kinderen die voorbereidende stappen nogal eens overslaan. Vraag hen een stop-motion te maken, en ze gaan het liefst direct creatief aan de gang met de techniek. Het levert plezier en betrokkenheid op, maar na afloop hebben ze vaak te weinig geleerd over het onderwerp waarover het gaat.”
Om leerlingen echt te laten leren, is meer nodig dan ‘zomaar iets maken’. Daarom ontwikkelde Coenders een vijfstappenplan. “Deze vijf stappen maken digitaal vertellen een sterke didactische methode, waarbij kinderen intens en diep leren. De kracht zit vooral in het proces dat voorafgaat aan het maken van de infographic, podcast of stop-motion.”
We leven in een tijdperk waarin kunstmatige intelligentie steeds nadrukkelijker aanwezig is en iedereen overspoeld wordt door informatie.
Vijf stappen
Het is de taak van docenten om leerlingen te begeleiden, en vaak te temporiseren, bij het doorlopen van de juiste stappen:
Stap 1: Oriëntatie
Leerlingen verkennen thema’s en concepten.
Stap 2: Voorbereiding inhoud
Leerlingen verzamelen en evalueren informatie.
Stap 3: Voorbereiding vorm
Informatie wordt omgezet in een script.
Stap 4: Aan de slag
Leerlingen passen digitale vaardigheden toe om een digitaal verhaal te creëren.
Stap 5: Presenteren
Publiceren en presenteren, met de nadruk op leren, delen en reflecteren.
Digitale vaardigheid
Leerlingen in het basisonderwijs lijken behoorlijk digitaal vaardig. Ze zijn immers opgegroeid met devices zoals tablets en smartphones en weten ze intuïtief te bedienen. Coenders: “Toch is er in het onderwijs nog veel ruimte voor verbetering op gebieden die minder aantrekkelijk lijken. Zoals het beheren van bestanden, het oplossen van eenvoudige technische problemen en omgaan met digitale veiligheid. Structurele aandacht hiervoor is belangrijk en digitaal vertellen kan daar een mooie rol in spelen.”
Hij wijst erop dat ook informatievaardigheid belangrijker wordt. We leven in een tijdperk waarin kunstmatige intelligentie steeds nadrukkelijker aanwezig is en iedereen overspoeld wordt door informatie. “Leerlingen moeten meer dan ooit kritisch kunnen beoordelen of informatie juist, betrouwbaar en bruikbaar is. Daarom krijgt dit aspect nadrukkelijk aandacht in het vijfstappenplan van digitaal vertellen.”
Mediawijsheid
Ook op het gebied van mediawijsheid valt volgens Coenders nog veel winst te behalen. Media zijn overal om ons heen, en dat geldt zeker ook voor kinderen. “Het begrijpen van media, kritisch beoordelen, het vormen van een eigen mening en erover kunnen discussiëren verdienen een structurele plek in het basisonderwijs. Doordat kinderen zelf media creëren, begrijpen ze beter hoe een maker iets maakt. Ze worden zich ervan bewust dat een podcast- of documentairemaker keuzes maakt in wat hij laat zien of horen.”
Digitaal vertellen draait om het creëren van een product, waar de maker een persoonlijke invulling aan geeft. Kinderen leren hoe belangrijk de vorm is waarin je een boodschap overbrengt. Vorm ondersteunt de inhoud, bijvoorbeeld door het gebruik van passende kleuren, plaatjes, voice-overs of muziek. Coenders: “Daarbij is de methode ook nog een prachtig instrument om kinderen te leren reflecteren op wat ze maken en het ontvangen van feedback van anderen, in dit geval hun medeleerlingen of misschien wel een groter publiek.”
Vooral doen
Volgens Coenders zal digitale geletterdheid snel een plek krijgen in het basisonderwijs. Uit ervaring weet hij dat daar veel externe partijen met nieuwe methodes op af komen. “Volgens mij hebben we al die dure methodes helemaal niet nodig. Het is de kunst om aspecten van digitale geletterdheid te integreren in het huidige aanbod. Daar liggen veel kansen als leraren weten welke mogelijkheden er zijn.”
Digitaal vertellen als didactiek is een praktisch boek, waarmee zowel pabo-studenten als leraren basisonderwijs morgen al aan de slag kunnen. Het boek legt de methode uit en geeft veel concrete voorbeelden. Film, infographics, fotografie, stop-motion, audio en AI, het komt allemaal aan bod. Coenders: “Door het intuïtieve karakter van de huidige tools staat eigenlijk niets meer digitaal vertellen in de weg. Het is echt niet moeilijk, je moet het vooral gaan doen. Een methode zoals digitaal vertellen biedt je een mooie uitbreiding van je didactisch palet!”