Interview Sociaal werk is méér dan mensen helpen
Toby Witte windt er geen doekjes om: wie vandaag de dag sociaal werker is, moet meer in huis hebben dan alleen een warm hart. Begrijpen hoe beleid werkt – en hoe je daar invloed op uitoefent – is minstens zo belangrijk. In de derde editie van zijn boek Dynamiek van sociaal werk en gemeentelijk beleid laat hij zien waarom politiek bewustzijn en bestuurlijke sensitiviteit onmisbare vaardigheden zijn voor iedere (toekomstige) professional. 'Je bent geen uitvoerder aan het lijntje van beleid, maar een partner in verandering.'
Waarom deze herziening?
'De afgelopen jaren is er veel veranderd in het sociaal domein,' stelt Witte. 'Vooral sinds de decentralisaties in 2015, toen gemeenten verantwoordelijk werden voor jeugdbeleid, zorg en welzijn. Daardoor zijn sociaal werkers veel directer afhankelijk van gemeentelijk beleid - maar in de opleidingen was daar nog te weinig aandacht voor.'
Dat is een belangrijke aanleiding voor deze derde, grondig herziene editie. 'Het boek is niet alleen voor studenten, maar ook voor professionals in het veld. Zij moeten snappen in welke beleidscontext zij opereren én hoe zij daarbinnen invloed kunnen uitoefenen.'
Van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving
De veranderingen in het sociaal werk zijn volgens Witte fundamenteel. 'Het beroep is complexer geworden. De verschuiving van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving betekent dat sociaal werkers mensen niet meer alleen ondersteunen, maar ook moeten activeren, verbinden en aanzetten tot zelfredzaamheid. Tegelijkertijd neemt het wantrouwen in de overheid toe, én wordt er bezuinigd.'
Die spanning maakt sociaal werk politiek. 'Je opereert als professional in een veld waar je enerzijds afhankelijk bent van gemeentelijk beleid, maar anderzijds ook opkomt voor bewoners die daar last van hebben. Dat vraagt om politieke en bestuurlijke sensitiviteit.'
Beleidsbewust werken leer je niet vanzelf
Volgens Witte is het essentieel dat sociaal werkers leren hoe beleid tot stand komt - en hoe zij het kunnen beïnvloeden. 'Het gaat niet om activisme of de barricades op,' benadrukt hij. 'Maar wel om bewustzijn: zien dat beleid invloed heeft op jouw werk, en dat jouw ervaringen belangrijk zijn om dat beleid te verbeteren.'
Daarom bevat het boek naast basiskennis over wet- en regelgeving ook praktische vaardigheden: beleidsnota’s leren lezen, leren adviseren, onderhandelen, netwerken opbouwen en reflecteren. 'Je hoeft geen beleidsmaker te worden, maar je moet wél weten bij wie je moet zijn als je iets wilt veranderen.'
Begrijp het beleid, beïnvloed de praktijk.
Opleidingen kunnen meer doen
De aandacht voor beleid verschilt sterk per opleiding, ziet Witte. 'Sommige opleidingen hebben het goed ingebed, anderen nauwelijks. Terwijl de BPSW, Sociaal Werk Nederland en ook de HBO-raad expliciet stellen dat beleidsbewustzijn een belangrijk onderdeel van het beroepsprofiel is.'
Witte pleit daarom voor stages bij beleidsafdelingen van gemeenten, het uitnodigen van ambtenaren in de les en leerwerkgemeenschappen waarin studenten, professionals en beleidsmakers samen optrekken. 'Beleidsleren betekent ook: elkaars perspectieven begrijpen. Niet alle ambtenaren zijn wereldvreemd — veel willen juist leren van de praktijk.'
Van theorie naar praktijk: hoe het boek helpt
Het boek is opgebouwd in vier delen: basiskennis over beleid en politiek, een verkenning van bestuurlijke structuren, vaardigheden om invloed uit te oefenen, en praktijkvoorbeelden. In deel vier staat actuele casuïstiek centraal rond thema’s als armoede, dakloosheid en eenzaamheid.
'Met die voorbeelden wil ik laten zien hoe sociaal werkers kunnen signaleren wat misgaat en daarover in gesprek kunnen gaan met de juiste personen — of dat nu beleidsambtenaren, wethouders of adviesraden zijn,' aldus Witte.
De opdrachten en tips in het boek helpen studenten en professionals om hun weg te vinden in het beleidslandschap. 'Het gaat erom dat je niet alleen uitvoerder bent, maar ook partner. Jouw kennis uit de praktijk is onmisbaar voor goed beleid.'
De essentie: sociaal werk is ook systeemwerk
Wat Witte uiteindelijk wil meegeven, is dat sociaal werkers zich bewust moeten zijn van hun rol tussen burger en overheid. 'Je bent geen instrument van beleid, maar ook geen activist. Je bent iemand die verbindt, signaleert, agendeert - altijd in het belang van de mensen met wie je werkt.'
Met zijn boek wil hij sociaal werkers handvatten bieden om in dat spanningsveld effectief en professioneel te opereren. 'Wie de samenleving wil versterken, moet ook weten hoe die in elkaar zit.'
Dynamiek van sociaal werk en gemeentelijk beleid
Deze uitgave laat zien hoe sociaal werkers effectief kunnen opereren binnen een beleidscontext. Met theorie, praktische vaardigheden en actuele casuïstiek biedt het boek handvatten om beleid te begrijpen, te beïnvloeden en samen te werken aan structurele verbetering. Geschikt voor studenten en professionals.
Op 13 mei 2025 van 15.00 tot 15.45 licht Toby Witte de inhoud van deze uitgave toe tijdens een gratis online kennissessie. Na inschrijving ontvang je een Teams-link, waarmee je eenvoudig kunt deelnemen. Inschrijven >