Toetsing in tijden van AI: praktische tips
Sinds de opkomst van AI-tools zoals ChatGPT staat het toetslandschap in het onderwijs onder druk. Waar we voorheen regelmatig toetsten met een eindprestatie in gedachten, dwingt de inzet van AI ons na te denken over hoe en wat we meten. Het goede nieuws? Deze ontwikkelingen bieden ook kansen om toetsing betekenisvoller en leerzamer te maken. Docent Barend Last geeft praktische tips die je direct kunt toepassen in jouw onderwijspraktijk.
Focus op het leerproces, niet alleen op het eindproduct
Traditioneel lag de nadruk bij toetsen vaak op het beoordelen van het eindresultaat: een essay, het profielwerkstuk of de scriptie, of een reflectieverslag. Veelal geschreven producten, dus. In een AI-tijdperk is zoiets steeds makkelijker te genereren zonder diepgaande kennis van de stof. Wat kun je daaraan doen?
✔ Plan tussentijdse momenten (mijlpalen) waarin studenten feedback krijgen en moeten verantwoorden wat ze gedaan hebben.
✔ Laat studenten logboekenof conceptversies inleveren die hun denkproces zichtbaar maken. Vraag om verantwoording van keuzes.
✔ Organiseer mondelinge toelichtingen of verdedigingen waarin studenten uitleggen hoe ze tot hun product zijn gekomen. Niet eenmalig, maar continu.
Creëer authentieke opdrachten
AI is minder effectief bij opdrachten met een persoonlijke of contextspecifieke insteek. Hoe unieker de context, hoe moeilijker het is voor een chatbot om een relevant antwoord te genereren. Extra bijkomstigheid is dat de inhoud ook betekenisvoller wordt.
✔ Ontwerp opdrachten die zich richten op de beroepspraktijk, lokale contexten of persoonlijke ervaringen van studenten.
✔ Laat studenten bijvoorbeeld een analyse schrijven over een lokaal bedrijf, of een probleem oplossen uit hun stage of werkveld.
Gebruik AI als onderdeel van de opdracht
Je kunt AI ook een plek geven in het leerproces, zolang er maar verantwoording over wordt afgelegd. AI kan dan een mooie spiegel zijn die toont wat een student nog niet beheerst.
✔ Laat studenten expliciet gebruikmaken van AI, bijvoorbeeld om een eerste versie te genereren, en beoordeel hun vermogen om dat resultaat kritisch te analyseren en verbeteren.
✔ Vraag studenten te reflecteren op hoe en waarom ze AI hebben ingezet en wat ze ervan hebben geleerd.
Toets in verschillende vormen
Afwisseling in toetsvormen maakt het moeilijker om het hele proces aan AI uit te besteden en geeft een rijker beeld van wat studenten kunnen.
✔ Combineer schriftelijke opdrachten met presentaties, mondelinge examens of praktische opdrachten.
✔ Overweeg om onderdelen van een toets onder toezicht in de klas te laten maken, bijvoorbeeld een eerste opzet of analyse.
Begeleid actief en stimuleer dialoog
Een sterke begeleiding en frequente dialoog maken het makkelijker om ongewenst AI-gebruik te herkennen én om studenten beter te ondersteunen in hun leerproces.
✔ Plan regelmatige voortgangsgesprekken.
✔ Stel verdiepende vragen over keuzes en bronnen. Vraag bijvoorbeeld: Hoe ben je tot deze analyse gekomen? Of Waarom heb je deze bron gebruikt?
Herzie leerdoelen en toetsconstructie
AI daagt ons uit opnieuw te kijken naar wat we echt willen meten: beheerst de student de stof, of alleen het schrijven van een rapport?
✔ Herformuleer leerdoelen als dat nodig is en stem toetsing, leeractiviteiten en feedbackmomenten beter op elkaar af (constructive alignment).
✔ Geef minder gewicht aan alleen het product en meer aan het proces en de onderbouwing.
Meer weten?
Deze tips zijn ontleend aan de video en podcast Toetsing in tijden van AI van Barend Last. Je kunt ze bekijken en beluisteren op Barendlast.nl, waar je ook meer achtergrond en verdiepende artikelen vindt.