Gedragsverandering leer je niet vanachter een bureau
_w960.jpg "Gedragsverandering leer je niet vanachter een bureau")
Ga de wereld in, observeer, luister, kijk – en sta midden tussen je doelgroep. Want gedragsverandering leer je niet vanachter een bureau, maar door te zien wat mensen doen, en vooral: waarom ze het doen. Aan het woord zijn Ben van Hamersveld en Lynn Voogt, auteurs van het onlangs verschenen studieboek Gedragsverandering, van principe tot praktijk, over de valkuilen in gedragsverandering en wat dit boek zo bijzonder geschikt maakt voor het hoger onderwijs.
Van gewoonte naar vooruitgang
Gedragsverandering gaat volgens de auteurs niet over het aanzetten tot kopen of consumeren, maar over het inzetten van sociaalpsychologische technieken voor maatschappelijke vooruitgang. Zodat mensen zich duurzamer, gezonder, veiliger, socialer en financieel verantwoordelijk gaan gedragen. Het is een vakgebied dat complex én spannend is. ‘Je werkt aan verbetering, aan een betere wereld zelfs’, aldus Ben.
Maar het is ook een lastig vakgebied. Mensen zijn immers gewoontedieren, handelen vaak niet volledig rationeel en pogingen tot gedragsverandering mislukken geregeld. Daarom begint alles bij begrijpen. ‘Je moet gedrag eerst verklaren voordat je het kunt veranderen. Daar helpt theorie enorm bij. Doe je dat niet, dan ga je al snel gokken en met hagel schieten’, waarschuwt Ben.
Eerst verklaren voordat je kunt veranderen.
Een duidelijk stappenplan - dat eindigt met een beroepsproduct
In het boek vind je een uitermate duidelijk stappenplan, waarmee je een gedragsvraagstuk systematisch kunt aanpakken, want waar begin je? Elke stap eindigt met een beroepsproduct, dat maakt het tastbaar en bruikbaar. Het stappenplan helpt ook om de valkuilen te omzeilen.
Valkuilen waar studenten snel inlopen
Te vroeg nadenken over de interventie
‘Studenten slaan vaak de observatie en analyse over en denken meteen in probleem oplossen’ zo schets Lynn haar ervaring. Het stappenplan helpt je met een goede start.
Verkeerd probleem definiëren
Gedragsexperts moeten kritisch durven zijn. ‘Soms is het probleem dat een opdrachtgever noemt, helemaal niet het werkelijke probleem,’ aldus Lynn. En het komt ook voor dat een opdrachtgever al een middel als oplossing heeft bedacht. Maar dat is vaak niet effectief, want het in te zetten middel, zoals een campagne, nudge of bepaald communicatiemiddel, volgt uit het doel dat je wilt bereiken en de strategie die je volgt, niet andersom. Het stappenplan helpt om deze omgekeerde aanpak te voorkomen.
Beperkte onderzoeksmethoden
Bij het analysen van gedrag grijpen studenten vaak automatisch naar een vragenlijst en overwegen geen andere methode. 'In dit boek stimuleren we echt het gedrag te gaan bekijken in plaats van alleen te bevragen,’ aldus Lynn.
Verkeerde technieken kiezen
Als je weet onder welke gedragsbepaler een probleem valt, kun je gerichter een passende techniek selecteren. Je voorkomt dan dat je zomaar een techniek om gedrag mee te beïnvloeden, sturen of bestendigen inzet; grabbelen in de grabbelton van gedragstechnieken (er zijn er meer dan 100) is zelden effectief. In het boek vind je de 24 belangrijkste gedragstechnieken, met praktische tips en in een beschrijving van de situatie waarin de techniek goed is in te zetten.
Effect beloven
Een veel gemaakte fout is het al effect beloven. ‘Je kunt nooit met zekerheid het effect van een interventie garanderen,’ benadrukt Ben. ‘Wat je wél kunt doen, is de kans op succes vergroten. Dat is het eerlijke verhaal en dat adresseren we ook’, aldus Ben.
Van principe tot praktijk
Het boek is stevig geworteld in recente wetenschappelijke inzichten, maar toegankelijk en praktisch geschreven. ‘Wat we hebben opgeschreven is wetenschappelijk onderbouwd, maar in duidelijke en gewone taal’, benadrukt Lynn. Het boek helpt lezers te begrijpen hoe gedrag ontstaat, zodat je een gedragsvraagstuk in kaart kunt brengen en de juiste beslissingen kunt nemen om het effectief te veranderen.
Een belangrijk uitgangspunt: theorie moet toepasbaar zijn. ‘Een theorie die je niet kunt gebruiken in de praktijk, is weinig waard. Je moet het kunnen toepassen en betere beslissingen mee kunnen nemen. Een theorie zonder waardevolle toepassing zul je ons boek dus niet vinden’, aldus Ben.
Simplicity is the ultimate sophistication
‘We hebben alles to the point gehouden: veel structuur, helder taalgebruik, en volop voorbeelden en toepassingen om studenten goed bij de hand te nemen.’ Dankzij hun ervaring in training en onderwijs op mbo-, hbo- en wo-niveau weten de auteurs precies wat studenten waarderen in lesmateriaal.
Daarbij biedt Gedragsverandering, van principe tot praktijk handvatten en een stapsgewijze praktische aanpak, waarmee je direct aan de slag kunt. De subtitel luidt ook niet voor niets Van principe tot praktijk.
Zes gedragsbepalers
Gedrag wordt eenvoudig uitgelegd en het boek bespreekt zes gedragsbepalers, veroorzakers van gedrag: weten, willen, kunnen, weerstand, sociale omgeving en gemak. Zodra je weet onder welke gedragsbepaler het huidige en gewenste gedrag valt, kun je bepalen welke technieken daarbij passen om het gedrag te veranderen. Het boek geeft hiertoe hele praktische tips.
Om iets te doen moet je er ook toe in staat zijn.
Ben van Hamersveld is docent en onderzoeker bij Hogeschool Leiden, freelance beeld- en gedragsexpert, spreker en verbonden aan Behaviour Club, een bureau voor gedragsverandering.
Lynn Voogt is al jarenlang actief in het veld als gedragsexpert, studeerde sociale psychologie, volgde de master Gedragsverandering en doceerde zelf aan de Radboud Universiteit.
Wat hen verbindt, is een fascinatie voor menselijk gedrag. Ben vertelt: ‘Ik merkte dat ik zelf soms dingen deed die haaks stonden op mijn doelen. Ik vroeg me af: hoe verklaar je dat?’ Lynn vult aan: ‘Waarom doen mensen wat ze doen? Hoe komt dat? Die vragen hielden mij altijd al bezig.’
Soms kun je met kleine inzet een groot verschil maken.
Gedragsverandering, van principe tot praktijk
Dit boek inclusief online leeromgeving biedt je handvatten om gedrag effectief te veranderen. Je leert gedrag begrijpen en analyseren zodat je de juiste technieken selecteert om gedrag te beïnvloeden, sturen en bestendigen. Bovendien maak je kennis met een stapsgewijze aanpak voor jouw vraagstukken. Van accurate analyse naar impactvolle interventies. Zo kun je direct aan de slag om verschil te maken. De online leeromgeving helpt je om de kennis goed te verwerken en toe te passen.