In memoriam Wouter van Gils (7 december 1953-8 juli 2025)

Loopbaan in de uitgeverij

Het grootste deel van zijn werkzame leven was Wouter verbonden aan Boom uitgevers. Na enkele jaren als algemeen directeur van Unieboek begon hij in 2004 bij Boom als uitgever Filosofie. Door zijn veelzijdigheid en deskundigheid heeft hij heel veel betekend voor onze uitgeverij. Wouter gaf op indrukwekkende wijze vorm aan het fonds. Hij kon bijzonder goed organiseren, overzicht houden en fondslijnen uitzetten. Onder zijn leiding verschenen reeksen met vertalingen van filosofieklassiekers, groot én klein, en kregen ook hedendaagse denkers – uit het Nederlandse taalgebied én daarbuiten – ruim baan. De uitgave van de drie Kritieken van Immanuel Kant, in samenwerking met vertalers Willem Visser en Jabik Veenbaas en zijn fondsredacteur Laurens ten Kate, was een van Wouters vele huzarenstukjes: misschien wel hét sleutelwerk van de moderne filosofie, in meer dan twee eeuwen nog nooit vertaald in het Nederlands, Wouter leidde de totstandkoming van de Nederlandse editie in goede banen. Voor educatieve uitgaven had Wouter ook een scherp oog. Hij stond mede aan de basis van Het oog in de storm en Durf te denken, de succesvolle filosofiemethodes voor het voortgezet onderwijs, en gaf vele basisboeken uit voor het academisch onderwijs.

Liefde voor vorm en verzorging

Wouter hechtte veel waarde aan boekverzorging. René van der Vooren, grootmeester van de klassieke typografie, was wel zijn favoriete vormgever. En zoals Wouter zelf nooit zonder stropdas op de burelen verscheen (uiteraard in een dubbele Windsor geknoopt), zo was het ondenkbaar dat een door hem uitgegeven boek garenloos van de band zou rollen. Het sprak vanzelf dat boeken genaaid-gebrocheerd of genaaid-gebonden werden uitgevoerd. Na zijn pensionering was hij als editor-at-large nog een belangrijk klankbord voor vele collega’s bij Boom en voor auteurs, vertalers en buitenlandse collega’s.

Betekenis voor het boekenvak

Wouter was een voortreffelijke bestuurder en organisator. Zijn bestuurlijke talent kwam tot uiting in vele sleutelrollen binnen het boekenvak. Hij was onder andere voorzitter van de GAU (2001-2005), lid van de Raad van Advies van de KVB (sinds 2010), bestuurslid en voorzitter ad interim van Stichting Writers Unlimited (2017-2024), vicevoorzitter van de Libris Literatuur Prijs (2007-2024), voorzitter van de Dr. P.A. Tiele Stichting (sinds 2021) en, last but not least, sinds begin 2024 voorzitter van het Algemeen Bestuur van de Mediafederatie en van de Werkgeversvereniging Uitgeverijbedrijf. Een onmisbare spil in het Nederlandse literaire en uitgeeflandschap.

Aanwezigheid en persoonlijkheid

Door wie hij was, was Wouter een inspiratiebron voor velen: bovenal auteurs en vertalers, maar ook collega’s. Wouter beschikte over de gave van de aanwezigheid, of nog preciezer: de enerverende aanwezigheid. Met Wouter in de buurt veranderde elk overleg in een inspirerend gesprek en was er altijd wel iets te bespreken. Wouter was altijd bijzonder goed op de hoogte van de laatste nieuwtjes uit de kleine republiek van de Nederlandse letteren – ook die van buiten de strikte contouren van NUR 730, het filosofieboek. Wouter had flair, hij bracht sfeer, hij was belezen, snel van begrip, geestig, onvermoeibaar. Een echte gangmaker. En Wouter was zeer gastvrij én een liefhebber van mensen. Hij wilde met iedereen oprecht kénnismaken, en dus betekende een werkafspraak met Wouter bijna altijd een lunch ‘op stand’, ergens aan een van de Amsterdamse grachten of aan het Leidseplein. Na kantooruren was er altijd wel een aanleiding voor een borrel met een van zijn talloze relaties.

Een passend afscheid

Bij zijn afscheid koos Wouter het gedicht ‘Valavond’ van Paul van Ostaijen voor zijn rouwkaart. Dit gedicht beschrijft de zonsondergang als een beeld van afscheid, vergankelijkheid en schoonheid:

Valavond

Nu is van Kalifornisch goud de tijd;
de sterrevende zon vergaart
haar krachten voor een laatste vaart,
de laatste van die dag, ter aardewaart.

Daar heeft de zon een laatste maal
haar stervensweeë gouden praal
verzameld in een glazen tremportaal.

Je zou kunnen zeggen dat Wouter met de zon die ondergaat in ‘Valavond’ zelf ook een cirkel sluit – bij het scheiden van de markt terug naar zijn kennismaking met de uitgeverijwereld bij de Nijmeegse uitgeverij SUN. Daar namelijk debuteerde Wouter zelf als auteur in 1986 met een monografie over Jean Baudrillard, de Franse filosoof op wiens werk hij in 1990 ook zou promoveren aan de Erasmus Universiteit. Bij de SUN maakte Wouter kennis met de modus operandi van de fameuze redacteur Henk Hoeks. Henk was streng en veeleisend, maar ook dienstbaar aan de auteurs, belezen en erudiet, geestig, onvermoeibaar en aanwezig. Op Wouter maakte dit een diepe indruk en deze ervaring is, naar mijn overtuiging, medebepalend geweest voor zijn eigen latere stijl van uitgeven. Met alle prachtige resultaten van dien.

Tot slot

Wat was het een voorrecht om Wouter te hebben mogen kennen en met hem te hebben mogen samenwerken. Ik maak een diepe buiging voor deze energieke en levenslustige geweldenaar, met wie ik en mijn collega’s bij Boom heel graag nog vele jaren hadden samengewerkt. Nu is de uitgever dood. Maar de boeken die hij heeft uitgegeven, die leven voort – zolang de zon elke dag opgaat.