Motiveren zonder moeten - 5 tips
Motivatie is geen knop die je als docent omzet. Studenten zijn van nature nieuwsgierig en willen leren – als ze daarvoor de ruimte krijgen. Die ‘playful mind’, zoals onderwijswetenschapper Rob Martens het noemt, zit volgens hem in elke student én docent. In zijn boek De Motivatierevolutie pleit hij ervoor minder te sturen op controle, cijfers en regels, en meer ruimte te geven aan autonomie, vertrouwen en nieuwsgierigheid.
Maar hoe doe je dat in de praktijk, in een klas met dertig hbo-studenten? Hieronder vijf praktische tips om studenten te helpen hun natuurlijke leergierigheid terug te vinden.
1. Begin met het waarom
In plaats van direct leerdoelen en opdrachten te presenteren, kun je studenten eerst prikkelen met het ‘waarom’ van jouw les. Waarom zou deze kennis interessant of waardevol zijn voor hen? Door dat samen te verkennen, activeer je hun nieuwsgierigheid.
- Start met een dilemma, vraag of praktijkvoorbeeld uit hun toekomstige beroep.
- Laat studenten in groepjes delen wat ze al weten of willen weten.
- Gebruik een actueel probleem als kapstok.
2. Geef studenten keuzes
Ook kleine keuzes vergroten het gevoel van autonomie, en autonomie is cruciaal voor motivatie. Laat studenten iets kiezen binnen jouw kaders. Het maakt hen medeverantwoordelijk voor hun leerproces.
- Laat studenten kiezen welke opdracht of casus ze willen maken.
- Bied verschillende werkvormen aan (individueel of samen).
- Laat hen het format van het eindproduct bepalen (tekst, presentatie, video).
3. Gebruik echte opdrachten
Mensen leren het beste als ze ergens écht betekenis in zien. Vermijd daarom schoolse opdrachten en kies voor vragen en problemen uit de praktijk. Zo voelt leren minder als een verplichting en meer als een kans.
- Werk met opdrachten die aansluiten bij het toekomstige werkveld van studenten.
- Gebruik echte cases of projecten uit de beroepspraktijk.
- Laat studenten hun eigen onderzoeksvragen of probleemstellingen formuleren.
4. Stop met alles controleren
Overmatige controle en toetsing blokkeren motivatie. Geef studenten ruimte om te experimenteren en te leren zonder de angst om ‘afgerekend’ te worden.
- Gebruik formatieve evaluaties in plaats van alles te becijferen.
- Geef ruimte voor fouten maken en uitproberen.
- Leg minder nadruk op aanwezigheid en meer op betrokkenheid.
5. Geef ook jezelf meer speelruimte
Motivatie is besmettelijk. Als docent kun je de ‘playful mind’ niet alleen bij studenten, maar ook bij jezelf aanzetten. Toon jouw nieuwsgierigheid, laat zien waar jij enthousiast van wordt, en geef jezelf de ruimte om te experimenteren.
- Deel jouw eigen nieuwsgierigheid of vragen over het onderwerp.
- Wissel af met nieuwe werkvormen of lesideeën.
- Laat jouw enthousiasme en plezier in het vak zichtbaar zijn.
Tot slot: geen trucje
Martens benadrukt dat motivatie geen trucje is – en zijn boek geen stappenplan. ‘Veel mensen verwachten tips of een methode die altijd werkt, maar dat is nu juist wat ik níet wil bieden. We zitten al te veel in dat denken.’
De Motivatierevolutie is bedoeld om een patroon zichtbaar te maken: hoe controle en druk het leren ondermijnen. Het gaat hem niet om de perfecte aanpak, maar om een andere manier van kijken. Ga ervan uit dat jouw studenten willen leren – en geef ze daar de ruimte voor. De “playful mind” is er al. Het is jouw rol om die niet te blokkeren, maar wakker te maken.