Van chaos naar regie: help beginnende leraren grip te krijgen op de groep
De eerste keer dat je als leraar een lokaal binnenstapt, is vaak overweldigend. Het geroezemoes stopt niet vanzelf, een stoel schuift nog, een hand gaat omhoog met een onverwachte vraag – en de zorgvuldig voorbereide les lijkt te wankelen.
“Onrust hoort erbij – het gaat erom dat je leert hoe je grip krijgt,” zegt onderwijskundige Peter Teitler. Beginnende leraren moeten ordeproblemen volgens hem niet zien als falen, maar als een kans om te groeien. In plaats van te denken help, ze doen niet wat ik zeg, helpt het om die momenten te bekijken als hé, dat is interessant, ze doen niet wat ik zeg.
Ordeproblemen normaliseren
Veel studenten schrikken van onrust in de klas en trekken te snel de conclusie dat ze het niet kunnen. Opleiders hebben hier een cruciale rol: maak duidelijk dat ordeproblemen erbij horen, ook bij ervaren docenten. Volgens Teitler hoort onrust simpelweg bij het vak: “Het gaat er niet om óf het gebeurt, maar hoe je ermee omgaat.”
Liefdevolle autoriteit
De sleutel tot grip ligt volgens Teitler niet in harder optreden, maar in wat hij liefdevolle autoriteit noemt: nabijheid en betrokkenheid combineren met duidelijke grenzen.
Bij grensoverschrijdend gedrag adviseert hij niet echt boos te worden, maar professioneel schoolboos op te treden: duidelijk en zonder jezelf te verliezen. “Liefdevolle autoriteit betekent dat je nabij bent én grenzen stelt. Alleen aardig zijn is niet genoeg, maar alleen streng ook niet.”
Van intentie naar structuur
Die houding krijgt pas kracht wanneer ze wordt ondersteund door voorspelbare routines. Grip op de groep ontstaat niet door grote gebaren, maar door kleine, duidelijke gewoontes: een vast beginritueel, een afgesproken stiltegebaar, heldere afspraken over materialen en vaste werkvormen voor samenwerken.
Het zijn juist de kleine gewoontes die groot effect hebben.
Theorie verbinden met praktijk
Starters ervaren ordeproblemen vaak als chaos. Een opleider kan helpen die ervaringen te duiden en te koppelen aan theorie: wat zegt de groepsdynamica hierover, welke rol speelt de houding van de leraar, en welke interventies horen daarbij? Volgens Teitler ontdekken studenten pas echt professionaliteit wanneer ze praktijkervaring verbinden met theoretische modellen.
Volhouden en reflecteren
Veel studenten geven een strategie te snel op wanneer die niet direct werkt. Een stiltegebaar of een ritueel kost weken om te beklijven. Teitler benadrukt dat juist volhouden cruciaal is. Reflectie helpt daarbij: terugkijken op wat misging, maar ook op wat wél werkte. “Reflectie maakt van een mislukte les een waardevol leermoment. Het is dé manier waarop je groeit in dit vak.”
Casus: de eerste vijf minuten
Een treffend voorbeeld komt uit de eerste vijf minuten van een les. Een startende leraar begon direct te praten toen hij het lokaal binnenkwam, terwijl de leerlingen nog druk bezig waren. Binnen twee minuten was hij zijn stem kwijt. Toen hij leerde te wachten tot er rust was en daarna pas begon, veranderde de sfeer direct. “Een klein verschil in aanpak kan een groot effect hebben op de regie.”
Grip op de groep is geen aangeboren talent, maar een vaardigheid die studenten stap voor stap leren. Opleiders kunnen daarin het verschil maken door ordeproblemen te normaliseren, liefdevolle autoriteit te laten zien, structuur en routines te benadrukken, praktijkervaring te koppelen aan theorie en studenten te stimuleren in volhouden en reflecteren.
Er bestaat geen gouden recept. Hoe meer tools je hebt, hoe beter je kunt inspelen op wat er gebeurt.
Over de auteur: Peter Teitler
Peter Teitler is pedagoog, onderwijskundige en auteur van de succesvolle reeks Lessen in orde, waarvoor hij samenwerkte met Ruben Teitler en Ans van Brussel. Zijn expertise bouwde hij op als docent in het voortgezet onderwijs en later als counselor en lerarenopleider. Met herkenbare voorbeelden en praktische handvatten helpt hij (toekomstige) leraren en schoolteams grip te krijgen op de groep en een veilig leerklimaat te creëren. Naast zijn werk als auteur is hij actief als spreker, trainer en adviseur voor scholen en lerarenopleidingen in heel Nederland.