Ontwerpen voor zorg en welzijn: doen is het codewoord
Ontwerpgericht werken in zorg en welzijn is populair – én spannend. Zonder lef en creativiteit werkt het niet. Job van ’t Veer (lector Digitale Innovatie in Zorg en Welzijn en mede-auteur van Ontwerpen voor zorg & welzijn) daagt hbo-docenten en professionals uit: ga het vooral dóen. Dit artikel laat kort zien wat ontwerpgericht werken is, welke drie uitdagingen en drie opbrengsten het kent, en hoe je het didactisch opbouwt.
Ontwerpgericht werken: wat is het nu écht?
De term valt vaak, maar wat betekent hij precies? Kort gezegd: design-methoden inzetten om samen met gebruikers oplossingen te maken, testen en verbeteren. Denk aan co-creatie, brainstormtechnieken, prototyping en service blueprints. Dit heet ook ontwerpend onderzoeken: in korte iteraties iets maken, feedback ophalen en keuzes onderbouwen met data. De methode volgt het vraagstuk, niet andersom.
Drie uitdagingen in ontwerpgericht werken
- Van vragenlijst naar verbeelding: naast data-analyse vragen ontwerp-methoden om verbeeldingskracht, ondernemerschap en lef. Mooi – én lastig: 'Je moet uit meer talentvaatjes kunnen tappen.'
- Nieuw terrein voor docenten: veel docenten hebben nog weinig vlieguren als ontwerper. Creatieve sessies begeleiden of werken met materiaal als lego of klei kan onwennig voelen. Dezelfde moed die je van studenten vraagt, heb je als docent óók nodig: 'Durf te experimenteren.'
- Beoordelen van variatie: eindproducten verschillen sterk (van dienstconcept tot fysiek hulpmiddel). Dat vraagt andere criteria dan bij een klassiek verslag.
Drie voordelen voor onderwijs én praktijk
- Iets maken dat ertoe doet – Studenten werken aan concrete verbeteringen met de mensen om wie het gaat. Dat vergroot motivatie en eigenaarschap.
- Aansluiting bij het beroep – Professionals werken met cliënten iteratief, samen en oplossingsgericht. Het past bij het hbo: opleiden tot onderzoekende, ontwerpende professionals.
- Direct bruikbare resultaten – Fieldlabs en instellingen waarderen prototypes, interventies en tools waar ze morgen mee verder kunnen.
Creativiteit is met je probeersels op je bek gaan.
Creativiteit in actie: vallen, opstaan en didactisch opbouwen
Creativiteit is volgens Van ’t Veer de kern. In plaats van problemen eindeloos uitpluizen, draait het om nieuwe ideeën en oplossingen. 'Creativiteit is met je probeersels op je bek gaan.' Door te maken en het ontwerp bij mensen te toetsen, wordt de complexiteit pas echt zichtbaar. Inclusieve verbetering ontstaat samen met de doelgroep: creativiteit staat in dienst van inclusiviteit.
Niet iedereen start even creatief of ondernemend. Maak het didactisch behapbaar:
- Jaar 1–2: kleine, concrete opdracht voortbouwen op iets bestaands;
- Voorbeelden: laat eerdere projecten zien en bespreek wat werkte (en waarom);
- Jaar 4: open opdrachten; studenten kiezen eigen invalshoeken en onderbouwen het proces;
- Beoordeel proces én product: kijk naar behoefte-analyse, co-creatie, iteraties, onderbouwing en reflectie;
- Geef ruimte om te experimenteren: het blijkt vaak minder spannend dan gedacht – ervaring geeft vertrouwen.
Vandaag beginnen? drie snelle stappen:
- Kies één echt vraagstuk uit les of stagepraktijk;
- Plan twee korte sprints: verkennen → ideeën → snel prototype → feedback in de praktijk;
- Werk zichtbaar en reflecteer kort: wat maakte het verschil, wat gaat anders in sprint 2?
Ontwerpen voor zorg en welzijn
Job van het Veer, Eveline Wouters, Monica Veeger, Remko van der Lugt
Toekomstbestendige zorg vraagt om creatieve, out-of-the-box professionals. Design thinking helpt ideeën snel concreet te maken en in co-creatie met zorg- of hulpvragers te ontwikkelen. Ontwerpen voor zorg en welzijn biedt handvatten om deze ontwerpgerichte houding te ontwikkelen en toe te passen.
Meer info >