Spelen met waarden, betalen met gedachten

In dit prikkelende essay over publieke waarden gaat Ronald van Raak te rade bij de twee grootste filosofen uit de Nederlandse geschiedenis.

Erasmus en Spinoza zijn filosofen die in ons land lang werden gehaat, om vervolgens te worden vereerd. Denkers die in weinig opzichten met elkaar te vergelijken zijn, maar toch beiden symbolen werden van vrijheid en tolerantie. Erasmus hield tijdgenoten een morele spiegel voor in de Lof der Zotheid (1511). Spinoza beschreef in zijn Ethica (1677) een uitdagende morele filosofie.

In Spelen met waarden, betalen met gedachten onderzoekt Ronald van Raak hoe het denken van Erasmus en Spinoza tot stand kwam en welke waarden eraan ten grondslag lagen. Hij beschrijft hoe hun denkbeelden door de tijd heen werden gebruikt en wat hun filosofie kan betekenen in het huidige debat over de vraag wat ons nog met elkaar verbindt.

Fragment

‘Volgens Erasmus kunnen gedeelde waarden niet van buitenaf worden opgelegd, maar moeten deze uit de mensen zélf komen. Hij wierp de vraag op hoe de maatschappij burgers in staat kon stellen om zichzelf moreel te ontwikkelen, om op deze manier inzicht te krijgen in de verplichtingen die we hebben tegenover elkaar. Voor Erasmus staat of valt een vrije samenleving met de vrijheid die we aan anderen gunnen.’ 

Over de auteur

Ronald van Raak is hoogleraar Erasmiaanse waarden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) en is als raadslid verbonden aan de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB).