De ‘Javaanse psyche’
Koloniale psychiaters in Nederlands-Indië. Een familiegeschiedenis
Koloniale psychiatrie in Nederlands-Indië
Rond 1920 introduceerden Nederlandse psychiaters in Nederlands-Indië theorieën over de zogenoemde ‘Javaanse psyche’. Ze stelden dat Javanen ‘kinderlijk en impulsief’ waren, en waarschuwden daarom tegen een snelle onafhankelijkheid van de kolonie. Deze ideeën, verpakt als wetenschap, werden omarmd door conservatieve politici en genootschappen. Indonesische artsen en psychiaters protesteerden fel en krachtig tegen deze racistische theorieën.
Loopbaan en leven van Chris en Amy Engelhard
Via brieven en dagboeken maakt Marens Engelhard ons deelgenoot van het leven van de jonge psychiater – tevens zijn grootvader – Chris Engelhard, diens vrouw Amy en hun gezin. We zien Chris’ pogingen om geestesziekten bij de cultureel zo verschillende Javanen beter te begrijpen, en volgen het moeilijke leven van Amy als vrouw in de kolonie. Na veel persoonlijk verdriet keert het gezin in 1925 terug naar Nederland. Chris Engelhard is daarna bijna dertig jaar lang de geliefde en gerespecteerde geneesheer-directeur van de Willem Arntsz Hoeve in Den Dolder.
De ‘Javaanse psyche’ biedt een indringend en menselijk portret van een vergeten hoofdstuk van onze koloniale geschiedenis.
Inhoudsopgave De ‘Javaanse psyche’
Voorwoord 7
1 Amy en Chris naar Nederlands-Indië 15
2 Aankomst 43
3 Ongemak en ethiek 57
4 Lawang 71
5 Gezin en werk 97
6 Javaanse patiënten en ziektebeelden 113
7 Chris als onderzoeker 141
8 Guantánamo of Sabang? 163
9 Van Soerakarta via Utrecht naar Magelang 175
10 Koloniale psychiaters over de Javaanse psyche 183
11 Reacties en repliek 207
12 Ras, moraal en oriëntalisme 227
Nawoord 237
Verantwoording 253
Dankwoord 255
Noten 259
Stamboom 276
Literatuur 279
Illustratieverantwoording 289
Personenregister 291
Reviews 'De ‘Javaanse psyche’'
In de media
‘Oud-archivaris Marens Engelhard tekende het levensverhaal op van zijn grootvader Chris, psychiater in voormalig Nederlands-Indië. Die werd daar omringd door vakgenoten met een nogal dubieuze taakopvatting. [...] Engelhard weet hoe hij ‘het gefluister uit de archieven’ moet registeren. Hoe hij, met andere woorden, impliciete informatie uit teksten moet destilleren en hoe hij de stemmen moet laten spreken ‘‘van hen die niet het woord kregen’’.’ – de Volkskrant
‘Psychiatrie in de kolonie Nederlands-Indië richtte zich in de jaren 1900-1940 niet zomaar en niet alleen op geesteszieke patiënten. Psychiatrie in Indië werd ook ingezet om het kolonialisme te rechtvaardigen en te bestendigen. Marens Engelhard laat dat zien in zijn boeiende boek De ‘Javaanse psyche’.’ – Historiek
