De motivatierevolutie
Van controle naar zelfdeterminatie in het hoger onderwijs
Waarom het onderwijs vastloopt – en wat wél werkt
Intrinsieke motivatie en nieuwsgierigheid vormen het hart van leren. Maar juist die natuurlijke drijfveren komen in het hoger onderwijs steeds verder in de knel. Toetsdruk, controledrift en bureaucratie ondermijnen het plezier en de essentie van onderwijs. Studenten haken af. Docenten raken uitgeput.
In De motivatierevolutie laat Rob Martens zien hoe het onderwijs is vastgelopen in een cultuur van meten, beheersen en produceren. Hij beschrijft hoe dit denken leren reduceert tot het afvinken van doelen – en mensen tot uitvoerders maakt van andermans plannen. Maar hij laat ook zien hoe het anders kan.
Een psychologisch fundament voor vernieuwing
Gebaseerd op de Zelfdeterminatietheorie (Ryan & Deci) pleit Martens voor een onderwijscultuur waarin autonomie, competentie en verbondenheid centraal staan. Niet met grootschalige hervormingen, maar met kleine, haalbare ingrepen die het verschil maken – in de lespraktijk én in het onderwijsbeleid.
Met herkenbare voorbeelden, toegankelijke oefeningen en reflectievragen biedt hij onderwijsprofessionals concrete handvatten om in beweging te komen. De motivatierevolutie is zowel een pleidooi voor vertrouwen en ruimte, als een praktisch hulpmiddel voor wie verandering van binnenuit wil starten.
Voor wie
De motivatierevolutie is geschreven voor docenten, onderwijskundigen, onderwijsbestuurders, beleidsmakers én studenten die willen bijdragen aan een menselijker en betekenisvoller hoger onderwijs.
Waarom controle motivatie doodt
‘Leren is van nature leuk’ – Rob Martens over hoe ons onderwijssysteem leergierigheid onderdrukt, en hoe vertrouwen en ruimte die weer kunnen laten groeien. Lees interview >
Motiveren zonder moeten - 5 tips
Hoe stimuleer je nieuwsgierigheid in de klas? Vijf praktische tips die hbo-docenten helpen om studenten ruimte en vertrouwen te geven. Bekijk tips >
Inhoud
1 De blinde vlek voor zelfdeterminatie 7
1.1 Self-Determination Theory: een copernicaanse omwenteling 7
1.2 Hoger onderwijs als een geslaagd bedrijf 8
1.3 Wat is dan het probleem? 10
1.4 De docenten worden ook getroffen 11
1.5 Druk als hoofdoorzaak 14
1.6 Er is dus echt een probleem 17
1.7 Het is nog veel erger 19
2 Een nieuw psychologisch perspectief 29
2.1 Zelfdeterminatietheorie: intrinsieke motivatie is het hart van leren en ontwikkelen 32
2.2 Zo simpel kan het toch niet zijn? 42
2.3 Intrinsieke motivatie is een gevoel 46
2.4 Intrinsieke motivatie kan onmogelijk afgedwongen worden 48
2.5 Het is schadelijk om iets dat intrinsiek is toch te proberen af te dwingen
2.6 Intrinsieke motivatie betekent openstellen 56
2.7 Zonder intrinsieke motivatie kun je niet echt leren 61
2.8 Echt leren gaat alleen als het nog niet echt is 67
2.9 Het is dus inderdaad een spel 70
2.10 Veilig en vrijwillig 71
2.11 Do no harm: gebrek aan intrinsieke motivatie maakt ziek 73
2.12 Het is wie wij zijn 77
2.13 Samenvattend: dit is hoe intrinsieke motivatie werkt 80
3 Oefenen: het donkere pad herkennen 87
3.1 Oefeningen binnen het hoger onderwijs 88
3.2 Oefeningen met voorbeelden buiten het hoger onderwijs 108
3.3 Hoger onderwijs even op de divan van de psychiater 131
4 Het patroon doorbreken is lastig maar mogelijk 139
4.1 Oplossingen 148
4.2 Pedagogiek in het hoger onderwijs 150
4.3 Menselijk onderwijs 151
4.4 En wat als we dat toch niet doen? 157
4.5 Oefening met checklist 159
4.6 Natuurlijke energie 161
4.7 Vertrouwen maakt het zoveel eenvoudiger 162
5 Bouwstenen van menselijk hoger onderwijs 165
5.1 Agoriaanse technieken 165
5.2 Transformationeel leiderschap 167
5.3 De overlap tussen gespreid leiderschap en dream teams 168
5.4 Pedagogische toetsing 170
5.5 Onderwijs in Finland en Estland 171
5.6 Expliciete directe instructie 172
5.7 Studentenwelzijn Fonds 174
5.8 Spel en muziek voor sociale verbinding 174
5.9 Zo raar is het echt niet 176
5.10 Age of consent 181
5.11 Een gezonde omgeving 184
Literatuur 188
Leestips 197
Illustratieverantwoording 199
Over de auteur 200
Docentprofessionalisering bij Boom
Ontvang teamkorting
Deze titel* samen met je collega's lezen? Bij bestellingen vanaf 10 exemplaren ontvang je korting. Mail naar advies@boom.nl.
Nieuwsbrief voor docenten
Elke zes weken inspiratie, verdieping en actuele thema’s voor onderwijsprofessionals in je mailbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief >
*Dit is een docentprofessionaliserings titel, daarom is het niet mogelijk om een beoordelingsexemplaar aan te vragen.
