Handboek migratie en psychotrauma

Inhoud 

 

Voorwoord

Forugh Karimi

 

Inleiding

Simone de la Rie & Jeroen Knipscheer

 

Deel 1 – Theoretische achtergrond

1 Migratie in Nederland

Jeroen Knipscheer & Ellen Minkenberg

 

1.1 Inleiding

1.2 Culturele diversiteit

1.3 Migratie

1.4 Vluchtelingen

1.5 Over de ‘condition migrante’: migratiefasen en migratiestress

1.6 Acculturatie

1.7 Migratie en psychische gezondheid

1.8 Migratie en psychotrauma

1.9 Conclusie

 

2 Juridische mogelijkheden en obstakels voor verblijf in Nederland

Gerrie Lodder

 

2.1 Inleiding

2.2 Verblijfsrecht van EU-burgers

2.3 Asiel

2.4 Regulier verblijf

2.5 Uitgeprocedeerd, en dan …

2.6 Conclusie

 

3 Complex trauma bij vluchtelingen

Lisanne Belt & Nora Mooren

 

3.1 Inleiding

3.2 Wat wordt bedoeld met ‘complex trauma’?

3.3 Traumagerelateerde psychopathologie

3.4 Morele verwonding, existentiële vragen en zingeving

3.5 Sociaal trauma en gevolgen

3.6 Conclusie

 

4 Vluchtelingen in een complexe postmigratiecontext

Fieke Felix, Imma van Galen-Oosterkamp & Anke Lahuis

 

4.1 Inleiding

4.2 Postmigratiestressoren en hun relatie met psychopathologie, in het bijzonder met PTSS

4.3 Theorieën over postmigratiestressoren

4.4 Vluchtelingen in een complexe context: complicerende

factoren specifiek voor de Nederlandse situatie

4.5 Kwetsbare vluchtelingen en zwangerschap

4.6 Conclusie

 

5 Tussen werelden: psychose in de context van migratie en etniciteit

Els van der Ven

 

5.1 Inleiding

5.2 Epidemiologie van psychotische stoornissen in de context van migratie en etniciteit

5.3 Andere gemarginaliseerde minderheidsgroepen

5.4 Methodologische overwegingen

5.5 Variaties in psychotische ervaringen per migrant en per etnische groep

5.6 Verklarende factoren

5.7 Onderliggend mechanisme: stressgevoeligheid

5.8 Een pad naar psychose via sociale ontwikkeling

5.9 Implicaties en toekomstige richtingen

5.10 Conclusie

 

6 Seksueel geweld onder vluchtelingen

Rina Ghafoerkhan, Marian Tankink & Linda Verhaak

 

6.1 Inleiding

6.2 Ervaringen van seksueel geweld

6.3 Prevalentie van seksueel geweld onder vluchtelingen: de rol van gender

6.4 Psychische gevolgen van seksueel geweld: de invloed van cultuur en gender

6.5 Bespreekbaar maken van seksueel geweld onder vluchtelingen

6.6 Toegang tot hulp bij psychische klachten na seksueel geweld

6.7 Conclusie

 

7 Psychotrauma bij LHBTQ+ vluchtelingen en migranten

Hugo Konz, Tamam Habib & Geert Smid

 

7.1 Inleiding

7.2 LHBTQ+ en mentale gezondheid

7.3 LHBTQ+ en migratie

7.4 (Trauma)behandeling

7.5 Aanbevelingen

7.6 Conclusie

 

Deel 2 – Vroegsignalering en veerkracht versterken

8 Lessen uit de humanitaire hulpverlening

Elise Griede

 

8.1 Inleiding

8.2 Psychische gezondheid van mensen uit conflictgebieden

8.3 Ontwikkelingen in de humanitaire hulpverlening vanuit de jaren negentig tot nu

8.4 Uitgangspunten van humanitaire mentale en psychosociale hulpverlening: de zorgpiramide

8.5 Toepasbaarheid van de uitgangspunten in de Nederlandse context

8.6 Conclusie

 

9 Vroegsignalering van psychische klachten bij vluchtelingen en migranten

Simone de la Rie & Manon Boeschoten

 

9.1 Inleiding

9.2 Invloed van context en cultuur bij vroegsignalering en screening

9.3 Aandachts- en knelpunten bij vroegsignalering en screening

9.4 Praktische aanbevelingen voor vroegsignalering en screening

9.5 Vroegsignalering: eerste inschatting van klachten en problemen

9.6 Gebruik van de MIRROR-V

9.7 Conclusie

 

10 Gebruik van screeningsinstrumenten bij niet-westerse doelgroepen

Manon Boeschoten & Simone de la Rie

 

10.1 Inleiding

10.2 Potentieel traumatische gebeurtenissen

10.3 Postmigratiestressoren en levensmoeilijkheden

10.4 Posttraumatische-stressstoornis (PTSS)

10.5 Complexe PTSS

10.6 Persisterende-rouwstoornis

10.7 Moral injury

10.8 Angst- en depressieklachten

10.9 Slaap

10.10 Middelengebruik

10.11 Somatische klachten

10.12 Gezinsproblemen

10.13 Psychosociaal functioneren

10.14 Veerkracht

10.15 Overzicht van screeningsinstrumenten

10.16 Casuïstiek

10.17 Conclusie

 

11 Belang van sociaal kapitaal voor de geestelijke gezondheid van vluchtelingen

Tim Wind & Simone de la Rie

 

11.1 Inleiding

11.2 Sociaal kapitaal

11.3 Versterken van sociaal kapitaal van vluchtelingen

11.4 Kenmerken van interventies die sociaal kapitaal versterken

11.5 Aandachtspunten bij het versterken van sociaal kapitaal

11.6 Conclusie

 

12 Vroege interventies

Elizabeth Nolan, Evelyn Kaizer & Jetske van Heemstra

 

12.1 Inleiding

12.2 Wat zijn vroege interventies?

12.3 Zorgpiramide

12.4 Effectiviteit van vroege interventies

12.5 Vroege interventies: achtergrond en uitvoering

12.6 Overige interventies

12.7 Werkzame elementen van vroege interventies

12.8 Dilemma’s en knelpunten bij vroege interventies

12.9 Aanbevelingen

12.10 Conclusie

 

Deel 3 – Toegang tot zorg

13 Drempels naar effectieve zorg: culturele verklaringsmodellen van patiënten en therapeuten

Samrad Ghane

 

13.1 Inleiding

13.2 Theoretische invalshoeken

13.3 Belang van verklaringsmodellen voor behandelproces en behandeluitkomst

13.4 Assessment

13.5 Omgaan met niet-conventionele verklaringsmodellen

13.6 Conclusie

 

14 Toegang tot zorg voor asielzoekers, statushouders en ongedocumenteerde migranten

Fieke Felix, Imma van Galen-Oosterkamp & Anke Lahuis

 

14.1 Inleiding

14.2 Belemmeringen en uitdagingen in de toegang tot zorg voor migranten

14.3 Toegang tot de ggz: de praktijk voor asielzoekers

14.4 Toegang tot de ggz: de praktijk voor statushouders

14.5 Toegang tot de ggz: de praktijk voor ongedocumenteerde migranten

14.6 Initiatieven om de toegang tot zorg te verbeteren

14.7 Conclusie

 

15 Communicatie en taalbarrières in de geestelijke gezondheidszorg

Barbara Schouten & Antoon Cox

 

15.1 Inleiding

15.2 Tolkenvergoeding in de zorg

15.3 Tolken, emoties en communicatie

15.4 Andere gemedieerde strategieën om taalbarrières te overbruggen

15.5 Ongemedieerde strategieën ter overbrugging van taalbarrières

15.6 Conclusie

 

16 Cultuursensitieve psychodiagnostiek met behulp van de culturele formulering

Simon Groen

 

16.1 Inleiding

16.2 Invloed van culturele factoren op psychodiagnostiek

16.3 Aandacht voor culturele factoren in de DSM

16.4 Ontwikkeling van de culturele formulering

16.5 Invloed van de culturele formulering op de klinische praktijk

16.6 Onderzoek met de pilotversie van het Cultural Formulation Interview

16.7 Gebruik van het CFI in de praktijk

16.8 Kanttekeningen bij het CFI: cliënten en therapeuten

16.9 Kanttekeningen bij het opstellen van een culturele formulering

16.10 Conclusie

 

17 Psychodiagnostiek bij mensen met een migratieachtergrond

Anna Milius & Nienke Smit

 

17.1 Inleiding

17.2 Achtergrond

17.3 Psychodiagnostiek

17.4 Werken met tolken en interculturele mediators in psychodiagnostisch onderzoek

17.5 Psychodiagnostisch toestandsbeeld

17.6 Persoonlijkheidsdiagnostiek bij mensen met een migratieachtergrond

17.7 Intelligentieonderzoek bij mensen met een migratieachtergrond

17.8 Neuropsychologisch onderzoek

17.9 Conclusie

 

Deel 4 – Cultuursensitieve behandeling

18 Cultuursensitieve competenties

Jeroen Knipscheer

 

18.1 Inleiding

18.2 Kennis

18.3 Attitude (houding en bejegening)

18.4 Vaardigheden

18.5 Competenties op organisatorisch niveau

18.6 Conclusie

 

19 Cultuursensitieve psychotherapie

Jeroen Knipscheer & Simone de la Rie

 

19.1 Inleiding

19.2 Evidencebased interventies: hoe valide is die evidentie eigenlijk?

19.3 Behandelingen voor traumagerelateerde klachten en problemen

19.4 Basis van de behandeling: de therapeutische relatie

19.5 Eerste sessies: cultuursensitief exploreren

19.6 Culturele aanpassingen

19.7 Zijn cultuursensitieve aanpassingen effectief?

19.8 Conclusie

 

20 Cultuursensitieve zorg bij persisterende en traumatische rouw

Geert Smid, Jasper Texier, Haci Özer & Simon Groen

 

20.1 Inleiding

20.2 Cultuur, migratie, rouw en betekenisgeving

20.3 Diagnostiek van persisterende-rouwstoornis en traumatische rouw

20.4 Psychotherapie voor persisterende en traumatische rouw

20.5 Culturele evaluatie van verlies en rouw met het BG-CFI

20.6 Ervaringen bij gebruik van het BG-CFI

20.7 Conclusie

 

21 Cultuursensitieve psychotraumatherapie voor kwetsbare cliënten in een complexe context

Fieke Felix, Imma van Galen-Oosterkamp & Anke Lahuis

 

21.1 Inleiding

21.2 Indicatiestelling voor psychotraumatherapie

21.3 Randvoorwaarden voor psychotraumatherapie

21.4 Voorbereiding van de psychotraumatherapie

21.5 Uitvoering van de psychotraumatherapie

21.6 Restklachten na traumagerichte behandeling

21.7 De therapeut van de kwetsbare vluchteling in de

complexe context

21.8 Conclusie

 

22 Intergenerationeel trauma bij vluchtelingen en migranten

Simone de la Rie

 

22.1 Inleiding

22.2 Opgroeien met getraumatiseerde ouders

22.3 Invloed van stress op de tweede generatie

22.4 Veelvoorkomende klachten en problemen bij intergenerationeel trauma

22.5 Behandeling van intergenerationeel trauma

22.6 Conclusie

 

23 Behandeling van systeemproblematiek na (gedwongen) migratie

Mathilde Overbeek & Trudy Mooren

 

23.1 Inleiding

23.2 Model van de invloed van migratiestress op gezinsfunctioneren

23.3 Systeembehandeling

23.4 Conclusie

 

24 Vaktherapie bij mensen met een migratieachtergrond en psychotrauma

Susan van Hooren, Karin Schouten, Emilia de Gruijter, Sander van Goor & Rosemarie Samaritter

 

24.1 Inleiding

24.2 Beeldende therapie

24.3 Dans- en bewegingstherapie

24.4 Dramatherapie

24.5 Muziektherapie

24.6 Psychomotorische therapie

24.7 Conclusie

 

25 Op weg naar herstel

Sanne Minheere & Eva Heezemans

 

25.1 Inleiding

25.2 Wat is herstelgericht werken?

25.3 Geschiedenis en ontstaan van de herstelgerichte beweging in Nederland

25.4 Klinische ervaringen met herstelondersteunende zorg

25.5 Methodisch herstelgericht aanbod binnen ARQ Centrum’45

25.6 Inzet van ervaringsdeskundigen

25.7 Sleutelpersonen

25.8 De herstelacademie: een plek om zelf aan herstel te werken

25.9 Conclusie

 

Epiloog

Referenties

Register

Over de auteurs