_w35_h45_bg.png)
Dier, natuur en mens
Milieufilosofie en dierethiek
.png)
Havo-eindexamenboek filosofie 2025-2029
Mensen stellen hun eigen belangen vaak boven die van dieren en de natuur, maar deze manier van omgaan met de wereld lijkt niet langer houdbaar. Nu het klimaat door ons toedoen fundamenteel verandert en diersoorten massaal uitsterven, is het cruciaal dat we op een nieuwe manier nadenken over onze verhouding tot de aarde en haar andere bewoners.
Inzichten over onze omgang met dieren en de natuur
Moeten we dierenbelangen betrekken in onze morele afwegingen? En hoe zit dat met planten, bossen of rivieren? In Dier, natuur en mens vind je de belangrijkste filosofische ideeën en vragen over onze omgang met andere dieren en de natuur om de klimaat- en milieuproblemen op te lossen. Zo biedt het je handvatten om zelf na te denken over de belangrijkste thema’s van onze tijd.
Voor docenten is een gratis docentenlicentie beschikbaar, inclusief handleiding en uitwerkingen van de vragen in het werkboek.
Over de auteurs
Dyane Til (1991) is docent filosofie in het voortgezet onderwijs voor havo en vwo. Zij studeerde filosofie en geschiedenis in Amsterdam, Berlijn en Utrecht. Ze is gespecialiseerd in ethiek. Marloes Boere (1991) is opleidingscoördinator en trainer voor politici. Zij studeerde future planet studies en filosofie in Amsterdam. Zij ontwikkelt trainingen en opleidingen op het gebied van (dier)ethiek, milieueducatie en politieke debatvaardigheden.
Inhoudsopgave Dier, natuur en mens
Voorwoord 7
Kwestie 1: Verschilt de mens van (andere) dieren? 10
Inleiding 12
1. Aristoteles – De mens is een dier dat kan denken 18
2. René Descartes – Mechanistisch wereldbeeld 25
3. Menselijk exceptionalisme en religie 34
4. Charles Darwin – Evolutietheorie 39
5. Helmuth Plessner – Excentrische positionaliteit 47
6. Lori Gruen – Anti-exceptionalisme 55
Primaire tekst 1: Lori Gruen over het gebruik van gereedschappen door dieren 62
Kwestie 2: Hoe om te gaan met andere dieren? 70
Inleiding 72
7. Immanuel Kant – Plichtethiek 76
8. Peter Singer – Utilisme 80
Primaire tekst 2: Peter Singer over de vraag of dieren pijn kunnen voelen 88
9. Tom Regan – Plichtethiek 94
10. Josephine Donovan en Carol Adams – Zorgethiek 100
11. Martha Nussbaum – Moderne deugdethiek 111
Kwestie 3: Wat is de waarde van natuur? 118
Inleiding 120
12. Antropocentrisme 124
13. Paul Taylor – Biocentrisme 129
14. Aldo Leopold – Ecocentrisme 142
15. Arne Næss – Diepe ecologie 148
16. Steven Vogel – Postnaturalisme 153
Primaire tekst 3: Steven Vogel over ‘denken als een berg’ 156
Kwestie 4: Hoe kunnen we natuurlijke hulpbronnen rechtvaardig verdelen? 162
Inleiding 164
17. Garrett Hardin – De tragedie van de meent 167
18. Garvan Walshe – Ecolibertarisme 179
19. Sue Donaldson en Will Kymlicka – Politieke vertegenwoordiging voor dieren 188
20. Thomas Pogge – Liberaal-egalitarisme 199
21. William Ophuls – Eco-autoritarisme 208
22. Murray Bookchin – Communalisme 215
Kwestie 5: Is er een fundamenteel andere houding nodig ten opzichte van de natuur? 222
Inleiding 224
23. Ecomodernisme 227
24. Wendell Berry – Lokalisme 236
25. Val Plumwood – Ecofeminisme 244
26. Vandana Shiva – Anti-imperialisme 256
Tot slot 262
Literatuurlijst 264
Zakenregister 267
Personenregister 269
Illustratieverantwoording 270
‘Twee jonge auteurs schreven dit boek dat de komende vijf jaar centraal staat in het filosofieonderwijs aan havisten. Ze voelden de noodzaak en raken vele snaren van waar het heen moet met de wereld. Deskundig en mooi gestructureerd, laten zij aan de hand van vijfentwintig filosofen zien dat we zélf kunnen nadenken en ons gedrag en beleid kunnen veranderen. Zoals over de vraag waar ik over na ging denken: Zijn we wel vrij in onze consumptiemaatschappij, of raken we onze ziel kwijt? Onze gemeenschap, onze omgeving, onze planeet? Onontkoombaar is het pleidooi om alle wezens naar hun aard te waarderen. Hen te laten bloeien in wederkerige gemeenschappen, binnen de grenzen van onze natuurlijke omgeving.’ – Marja van Buuren
In de media
‘Filosofiedocent Dyane Til en Marloes Boere bieden geen definitieve oplossing voor klimaatcrises of dierenleed, maar bespreken een breed scala aan filosofen – van Aristoteles tot Val Plumwood – en laten de lezer zelf nadenken over de wereld waar we deel van uitmaken.’ – Filosofie Magazine
‘Dier, natuur en mens geeft een beknopte, brede inzage in het westerse denken over klimaat en natuur. Til en Boere laten zien hoe bestaande filosofische stromingen zoals het libertarisme of het utilisme nieuwe invulling krijgen in het licht van de planetaire crisis en tonen voorzichtig hoe de ontwrichting ook ons denken raakt.’ – Trouw
‘Schurende onderwerpen worden niet vermeden in dit uitstekende nieuwe havo-eindexamenboek filosofie. [...] Los van het eindexamen kan dit boek ook gelezen worden als een handzame en indringende inleiding tot de milieufilosofie en de dierethiek.’ – Filosofie Magazine
_w173_h400.png)
